(Nederlands)
Bezoek ALZI Ned aan Rumah Kita
Op 8 februari 2022 ben ik samen met de voorzitter van Alzheimer Indonesia Nederland (ALZI Ned) op bezoek geweest bij het verpleeghuis Rumah Kita in Wageningen. Rumah Kita, hoort bij zorg groep Zinzia, is een verpleeghuis special opgezet voor Indische en Molukse ouderen. Dit jaar is Alzi Ned van plan om de Indische verpleeghuizen in Nederland te bezoeken, om ons netwerk binnen Nederlandse verpleeghuizen te verbreiden, om hen bekend te maken met de activiteiten van Alzi Ned en eventueel om een samenwerking te starten.
Als een arts uit Indonesie en een specialist ouderengeneeskunde (SO) in opleiding, wil ik straks als een specialist mijn aandacht richten op multiculturele zorg en cultuur sensitief zorg binnen de ouderenzorg. Hierdoor wilde ik eigenlijk mijn derde jaar stage bij Rumah Kita gaan doen. Helaas hebben ze dit jaar geen stageplek. Maar wie weet zodra ik klaar ben kan ik hier werken als SO. Dus al in al was ik heel erg enthousiast over dit bezoek en ik was heel erg benieuwd met wat ik van dit bezoek kan leren.
Ouderenzorg in Nederland
Even kort over ouderenzorg in Nederland. Nederland is een van de landen met een goed georganiseerd ouderenzorg. Kwetsbare ouderen die niet meer thuis kunnen wonen van wege dementia en/of complexe lichamelijke problemen (bijv. na een CVA, gevorderde Parkinson of meervoudig lichamelijk problematiek) worden in een verpleeghuis opgenomen. Hier krijgen ze 24/7 zorg. In het verpleeghuis wordt de zorg verleend door een team van verzorgers en verpleegkundige in samenwerking met paramedicus (zoals psycholoog, fysiotherapeut, ergotherapeut en logopedist) en een specialist ouderengeneeskunde (SO). De SO is dan de eindverantwoordelijke voor de medische zorg in het verpleeghuis. De (medische) zorg in het verpleeghuis sluit aan op de behoefte van patiënten en richt zicht vooral op het verbeteren van de kwaliteit van leven en welbevinden van de cliënten.
De Indische sfeer (en geur) in Rumah Kita
Als een SO in opleiding ben ik redelijk gewend met de “rustige” sfeer in Nederlandse verpleeghuizen. Maar Rumah Kita heeft duidelijk een ander sfeer! Het is niks voor niks beroemd en bekend als het grootste Indische en Molukse verpleeghuis in Nederland.
Voor de hoofdingang stond een Becak! Deed me bijna denken aan binnen komt bij een Indische restaurant!. Toen ik binnenliep, voelde ik direct de bekende Indische sfeer. De bekende Indische gezelligheid en gemoedelijke sfeer. Ik zag mensen rondlopen met glimlach op hun gezicht en keken vriendelijk naar ons. Het was bijna niet mogelijk om onderscheid te maken tussen clienten, medewerkers en bezoekers. Het is zo’n georganiseerd en gezellig Indonesische chaos die herken!
Ook opvallend was de Toko tegen over de hoofdingang, uiteraard een onmisbaar element voor Indische mensen. Bovendien werd mijn neus direct geprikkeld door de bekend geur! De geur van Indische kruiden en het Indische eten. Later vertelde onze gastvrouw ons dat Rumah Kita bewust heeft gekozen om het eten in huis te laten koken om juist de familiare geur van Indische kruiden te behouden. Want de geur van Indische kruiden hoort bij elke Indisch huis!
Al en al het voelde direct als thuis! Zoals bij opa en oma thuis op bezoek.
Tour de Rumah Kita
Zodra ik binnenkwam, werd ik verwelkomd door Monique van Brugge, muziektherapeut bij Rumah Kita en onze gastvrouw voor vandaag. Amalia is al eerder gearriveerd! Volgens mij waren we alle twee heel erg enthousiast met dit bezoek. Fun fact, dit is de eerste keer dat ik Amalia fysiek heb ontmoet (dankzij Corona). Manik kon helaas niet komen vanwege thuisquarantaine.
Even iets over Monique. Monique heeft Javaans achtergrond, ze is in Nederland geboren en haar ouders naar Nederland gekomen na de oorloog. In 2016 is ze gepromoveerd op het gebied van muziektherapie bij de ziekte van Huntington. Naast haar werk als muziektherapeut bij Rumah Kita, werkt ze als onderzoeksters en projectleider in Den Haag. Daarnaast is ze een gitaar docent bij het conservatorium in Enschede. Tevens geeft ze vaak lezing in Indonesia en ze accepteert ook vaak Indonesische stagiaires op Rumah Kita.
Het is onmiskenbaar dat naast haar passie als een muziektherapeut Monique een duidelijk belangstelling om terug te geven aan Indische en Molukse gemeenschap in Nederland heeft, met name voor de kwetsbare ouderen.
Na onze kennismaking, nam Monique ons voor een tour de Rumah Kita!
De rondleiding begon bij de bibliotheek. Hier vertelde Monique ons dat bijna alle boeken in de bibliotheek zijn gedoneerd door de bewoners van Rumah Kita. Als iemand in een verpleeghuis komt wonen, moet zij/hij hun huis verlaten. Ipv de boeken naar de Kringloop of boekenmarkt weg te brengen, hebben de bewoners van Rumah Kita hun boeken meegenomen en gedoneerd aan de bibliotheek van Rumah Kita. Hoe mooi is dat! Nu kan iedereen genieten van deze waardevol schat!
Rumah Kita levert zorg voor clienten met dementie, ouderen psychiatrische problemen en clienten met uitgebreide lichamelijk problematiek. Aan de voorkant en zijkant van het gebouw zijn er 4 verdiepingen met appartementen voor cliënten met lichamelijk problematiek (somatische afdelingen) en ouderen met psychiatrische klachten (gerontopsychiatrie afdelingen). Aan de achter kant zijn kleinschalige woningen voor cliënten met dementie (psychogeriatrie (PG) afdelingen). In het midden van het gebouw is een groot restaurant. Hier eten de clienten en na hun etenstijd mogen bezoekers hier ook eten (disclaimer: het eten hier is LEKKER!!). Achter het restaurant is een binnen tuin met een Indische gazebo in het midden.
De Indische sfeer op Rumah Kita was niet alleen invoelbaar maar was ook duidelijk te zien van de inrichtingen. Nogmaals het was bijna zoals bij opa en oma thuis, maar veel groter!
Er is een grote kaart van Indonesië op de lange muur met daarop de geboorteplaats van de bewoners gemarkeerd. In het restaurant hangen 2 grote vliegers (layang-layang), op de muur is er een grote vitrinekast met kleine decoraties uit Indonesie en uiteraard wajangpoppen zijn ook zichtbaar. Tegen over de keuken is er een bakso karretje met een beer Bintang kraat bovenop (foto 2). Ook zijn er een becak en een angklung set zichtbaar.
Ongeopende koffers
Bij Rumah Kita zagen we opvallend veel stapels van ongeopende koffers. Deze koffers hebben veel betekenis binnen de Molukse gemeenschap in Nederland, aldus Monique. Na de oorlog vertrokken veel Indisch naar Nederland met de gedachten dat ze zo snel mogelijk weer terug konden. Althans dat was de belofte van de Nederlandse overheid. Met deze gedachten hadden ze hun koffers niet geopend, want ze konden ieder moment teruggaan naar hun geboorteland. Helaas heeft de Nederlandse overheid hun belofte nooit waargemaakt en ze moesten hier voor altijd blijven wonen. Veel mensen van deze generatie wonen nu op Rumah Kita en daarnaast zijn er ook een aantal KNIL-veteranen. Veel van deze clienten kampen met post-traumatische stresssyndroom.
Er werd Indonesische gesproken
Voor mij voelde het heel speciaal om, hier in een Nederlands verpleeghuis, mensen in het Indonesische te horen praten! Ineens begreep ik alles wat ze zeiden, hoef ik niks te denken wat ze ermee bedoelde. Voor een van de pg-woningen, kwam een meneer naar ons toe en begon hij met mij in het Indonesisch te kletsen. Hij schrok toen ik in het Indonesische terugpraat! Waarna reageerde hij met “aku cinta kamu” (ik hou van jouw). Ik moest heel hard lachen! En toen ging hij verder met een Indonesische liefde liedje te zingen. In het restaurant, kwam een mevrouw naar mij toe en zei dat ze “hosa” (benauwd) is. Ook hoorde ik een boze mevrouw in het Molukse schelden! Gelukkig wist niemand wat ze er mee bedoelde. 😉
Meer vrijheid voor cliënten met dementie
Het viel me op, als een SO in opleiding, dat hier in Rumah Kita lopen clienten met dementie rond! Ze lopen rond in het restaurant, de lobby en soms ook naar binnen bij de kantoren van de artsen, paramedicus of de manager. Ook de clienten van gerontopsychiatrie afdeling lopen rond. Ze lopen rond tussen de bezoekers, medewerkers en andere clienten van somatische afdeling. Heel anders dan wat ik gewend ben in andere verpleeghuizen. In een conventionele pg-verpleeghuizen is er meestal een deur tussen de somatische afdelingen en de PG-woningen. En bij elke PG-woningen is er een gesloten deur. Deze deuren kan je alleen open maken met een code. Deze “gesloten afdeling” kan wel naar klinken. Maar het is puur voor veiligheid, namelijk om te voorkomen dat cliënten weglopen of dwalen naar andere afdeling toe.
In Rumah Kita is het niet zo! Er is geen deur tussen PG en somatiek afdelingen, het hoeft ook niet want de somatische afdelingen zitten op de 1e t/m de 3e etage. Maar ook de deuren van de PG-woningen in Rumah Kita blijven overdag open! Hierdoor hebben cliënten met dementie meer bewegingsvrijheid. Maar als een arts moest ik toch vragen “lopen de cliënten dan niet weg??” Nee! Want Rumah Kita heeft een slimme technologie toegepast om dit te voorkomen. Cliënten die de neiging hebben om weg te lopen, kregen een chip in de schoenen of kleren waardoor zodra ze bij de hoofdingang staan, de deuren niet opengaan. Een slimme manier om meer vrijheid te bieden en tegelijkertijd veiligheid te waarborgen. Hoe mooi is dat!
Gesprek met Ton de manager van Rumah Kita
Aansluitend op de rondleiding, hebben we een gesprek gehad met Monique en Ton van Eldonk (locatie manager van Rumah Kita). Amalia, de voorzitter van ALZI Nederland, heeft ALZI Nederland aan Ton geïntroduceerd. En Ton vertelde ons meer over Rumah Kita, o.a. achtergrond, visie-missie en de huidige ontwikkeling van Rumah Kita. Rumah Kita was bezig met een verbouwing om meer ruimte en capaciteit te creëren voor cliënten. In maart hebben we gehoord dat de verbouwing nu rond is en Rumah Kita klaar is om meer mensen te ontvangen in hun splinternieuwe afdelingen! De huiskamers zien er supermooi uit! (zie foto)
Om in Rumah Kita te wonen, moet een cliënt iets hebben met Indonesie of voormalig Nederlands-Indie, bijvoorbeeld daar geboren, een van de ouders is daar geboren, of getrouwd is met iemand met Indisch/Moluks afkomst. We hadden ook een discussie over het verschil tussen Indische, Molukse en Indonesische mensen, welke gevoelig kan zijn voor mensen van de “oude” generatie oftewel voor de huidige bewoners. Opvallend was dat in Ton zijn kamer een kaart van Oost-Indie hangt en een foto van Koningin Juliana! Als of de tijd stil stond in Rumah Kita. Uiteindelijk zijn we overeengekomen dat naast het mogelijk verschil, er voldoende overlap in gewoonte en cultuur is.
Belangrijk van dit kennismakingsgesprek is dat Rumah Kita en Alzi Ned de mogelijkheid zien om in de toekomst samen te werken! Dus hee…doel bereikt!!
Lekker eten en miniconcert
Over dezelfde gewoonte gesproken, eten hoort bij elke bezoek aan een Indische huis. Dus ook bij het bezoek op Rumah Kita. Na het kennismakingsgesprek, werden we hier getrakteerd!! Lekker!!
We mogen kiezen tussen nasi-, bami goreng en gado-gado. Moeilijk keuze! Dus hebben we samen besloten om alle drie te bestellen en samen te eten. Het eten was HEERLIJK!!
Daarna gingen we door met laatste stukje van rondleiding. We gingen binnenkijken bij een appartement van een cliënt. En wat kregen we hier… een impromptu mini live concert door Monique en Jon!!
Het bezoek eindigde met een bezoek bij de Toko. Het moest gewoon! Ik heb daar heerlijke sambal gekocht, een lekkere spekkoek en kroepoek Palembang.
Amalia en ik waren heel erg blij met dit bezoek op Rumah Kita. Wie weet kan ik hier binnenkort weer terugkomen om als SO te werken!
Liefs,
dr. Dara R. Pabittei
Specialist Ouderengeneeskunde i.o
(Bahasa Indonesia)
Kunjungan ke Rumah Kita
Pada tanggal 8 februari, saya bersama Ketua ALZI Nederland Kak Amalia Fonk, berkesempatan mengunjungi verpleeghuis (panti wreda) Rumah Kita di Wageningen. Rumah Kita berada dibawah organisatie zorg groep Zinzia. Yang khas dari Rumah Kita ini adalah, panti wreda ini khusus untuk orang Indo (Indische) dan Maluku (Moluks) di Belanda. Kunjungan Alzi Ned ke Rumah Kita ini termasuk ke dalam rangkaian kunjungan ALZI Ned ke panti-panti wreda di Belanda yang khusus untuk orang-orang keturunan Indonesia, dengan tujuan sosialisasi Alzined dan kegiatan-kegiatannya, networking dan tentunya membuka peluang kerjasama.
Sebagai residen Specialist Ouderengeneeskunde atau geriatri (kedokteran untuk orang tua), saya sudah menunggu-nunggu kunjungan ke Rumah Kita ini. Nantinya sebagai spesialis saya ingin focus ke pelayanan kesehatan multicultur. Saya sempat berharap bisa menjalani stase tahun ketiga pendidikan spesialis saya di Rumah Kita, tapi sayang untuk saat ini mereka tidak ada tempat untuk stase. Gak papa, insyaallah one day ada rejekinya bisa bekerja di Rumah Kita sebagai dokter specialist.
Pelayanan kesehatan orang tua di Belanda
Sedikit mengenai pelayanan kesehatan orang tua di Belanda. Belanda adalah salah satu negara dimana pelayanan kesehatan untuk orang tua sudah tertata dengan baik. Orang tua yang sudah tidak bisa lagi tinggal dirumah karena alasan kesehatan baik itu demensia atau karena keterbatasan kesehatan fisiknya (post stroke, Parkinson, dan multiple and complex diseases lainnya) biasanya masuk ke panti wreda untuk mendapatkan pelayanan kesehatan selama 24/7. Di panti wreda ini ada perawat, paramedis seperti psycholoog, fysiotheapist, ergotherapist, logopedist dan music therapist. Tim ini diketuai oleh dokter specialis kedokteran orang tua. Pelayanan kesehatan di panti wreda ini disesuaikan dengan kebutuhan klient.
Kentalnya suasana dan aroma Indonesia
Sebagai dokter saya sudah terbiasa dengan suasana panti wreda Belanda, yang tenang dan teratur. Kalau ukuran Indonesia mungkin cenderung agak steril dan terlalu tenang . Hal ini sangat berbeda dengan Rumah Kita. TIdak heran Rumah kita terkenal sebagai panti wreda Indo dan maluku terbesar di Belanda. Disini suasana Indonesia atau Indo sangat terasa.
Di depan pintu gerbang ada becak (sempat bingung ini masuk panti wreda atau mau masuk resto Indonesia. Begitu saya masuk ke Rumah Kita, suasana Indonesia langsung terasa. Orang-orang di lobby semua sangat ramah, people were smilling at us and very welcoming. Heel gezellig kalau kata orang belanda! Sulit untuk mengetahui yang mana klient, yang mana pembesuk dan pekerja di Rumah Kita. It was some sort of organized chaos but in a nice way.
Begitu masuk ke Rumah Kita mata saya langsung tertuju ke Toko!! Iya ada toko disini!! Jadi tambah bingung ini panti wreda atau resto hehehe. Dan yang tidak ketinggalan, hidung saya langsung menghirup aroma yang sangat khas! Aroma bumbu masakan Indonesia. Semuanya sangat familiar, seperti mengunjungi rumah opa dan oma belanda saya.
Tour de Rumah Kita
Setiba saya di Ruma Kita, saya disambut oleh host kami untuk hari itu, Monique van Brugge. Kak Amalia sudah tiba duluan. Seharus kak Manik juga hadir, tapi karena harus karantina di rumah beliau jadi tidak bisa ikut.
Saya ingin bercerita sedikit mengenai Monique. Monique, berketurunan Jawa dan bekerja sebagai music therapist di Rumah Kita. Di tahun 2016 Monique menyelesaikan PhDnya di Leiden di bidang music therapy untuk Huntington disease. Selain itu beliau juga bekerja sebagai researcher dan project leader di Den Haag. Dan beliau juga bekerja sebagai dosen gitar di Konservatorium di Enschede. From time-to-time dia pergi ke Indonesia untuk memberikan lecture mengenai pengaruh music therapy untuk otak. Beliau juga sering menerima student dari Indonesia yang stase di Belanda. Clearly, Monique is not only a very passionate music therapist, she is really willing to contribute to the Indo en Moluks communities in the Netherlands and also to Indonesia.
Tour dimulai di perpustakaan. Monique menjelaskan bahwa buku-buku di perpustakaan ini Sebagian besar adalah sumbangan dari para klien Rumah Kita. Bukannya dijual ke pasar loak, klient-klient rumah kita menyumbangkan bukunya ke Rumah Kita, sehingga semua orang dapat menikmati koleksi-koleksi berharga mereka. Di bagian depan dan samping ada bangunan 4 tingkag dengan apartemen-apartemen untuk klien dengan masalah kesehatan fisik dan psikis. Sedangkan di bagian belakang adalah bagian untuk pasien dengan demensi. Di tengah-tengah ada restautant besar. Restauran ini mainly untuk klient, tapi setelah jam makan siang klient, pengunjung boleh makan siang disini. Di belakang restaurant, dan di tengah2 banguna RK ada taman besar dengan pendopo di tengah2nya.
Suasana Indonesia tidak saja terasa, namun juga bisa kita lihat di setiap sisi rumah Kita. Di salah satu dinding ada peta besar Indonesia dengan tempat kelahiran para klient. Di restaurant tergantung dua layang-layang besar dan wayang kulit. Ada juga lemari besar berisi pernak-pernik dari Indonesia. Di seberang dapur ada gerobak bakso. Dan ada juga seperangkat angklung dan becak.
Tumpukan koper
Hampir di setiap sudut RK terdapat tumpukan koper yang tidak terbuka! Hal ini menarik perhatian kami. Monique menjelaskan tumpukan koper tidak terbuka ini mempunyai arti sangat mendalam untuk komunitas Maluku di Belanda. Setelah kemerdekaan Indonesia, banyak orang Maluku harus pergi Belanda. Sebelum mereka pindah ke Belanda, mereka diberi janji oleh pemerintah Belanda bahwa mereka akan segera kembali ke Maluku. Having in mind, they kept their suitcases unopened, agar kapan pun mereka bisa segera pulang ke Maluku. Sayangnya janji ini tidak pernah ditepati.
Banyak klient dari generasi ini sekarang tinggal di Rumah Kita. Selain itu banyak juga ex-Knil yang sekarang tinggal di RK. Banyak diantara mereka yang menderita post-traumatic stress syndrome.
Bahasa Indonesia
Buat saya sebagain dokter Indonesia di Belanda, sangat special rasanya mendengar pasien-pasien berbahasa Indonesia. Tiba-tiba saya ngga harus mikir apa ya maksudnya pasien ini. Langsung ngerti! Ada seorang bapak yang mengajak saya berbicara dalam Bahasa Indonesia dan kaget begitu saya membalas dalam Bahasa Indonesia. Setelah itu langsung bapak itu langsung bilang “aku cinta kamu” dan melanjutkan dengan bernyanyi lagu Indonesia! Ada juga ibu dating ke saya dan mengeluh kalau dia “hosa” (sesak). Dan ada seorang bu yang ngomel-ngomel dalam bahasa Maluku. Untung gak banyak yang tau apa yang ibu itu katakan. 😉
“Kebebasan” untuk klien dengan demensi
Satu hal yang langsung menarik perhatian saya adalah, di RK klien-klien dengan demensi bebas berjalan kemana saja di dalam RK. Mereka bebas berjalan di restaurant, lobby dan kadang juga masuk ke dalam ruangan kantor manajer, dokter dsb. Mereka berjalan bebas di antara klien-klien lain, diantara pengunjung dan pekerja RK. Hal ini berbeda dengan panti wreda lainnya. Di panti wreda untuk klien dengan demensi (psychogeriatric (PG)), biasanya ada pintu berkode yang memisahkan bagian PG dan bagian untuk klient dengan kesehatan fisik. Dan di tiap-tiap bagian PG ada pintu yang hanya bisa dibuka dengan kode. Di belanda bagian PG ini biasanya dinamakan gesloten afdeling (bagian tertutup). Kedengarannya mengerikan, tapi ini pure untuk alasan keamanan untuk mencegah klient keluar dari bagian atau keluar dari kompleks panti werda.
Di RK saya tidak menemukan pintu pembatas antara PG dan bagian lain. Selain semua pintu di bagian PG pun terbuka selebar-lebarnya! Hal ini memudahkan klien-klien dengan demensi bebas berjalan keseluruh penjuru RK. Bahkan tidak jarang masuk ke kantor-kantor dokter, paramedis dan manajer. Keuntungannya klien-klien ini menjadi lebih tenang, karena mereka bisa berjalan sepanjang hari!
Tentunya saya harus bertanya, apa ngga takut mereka kabur? Monique dan Ton (manajer RK) menjelaskan bahwa RK menerapkan smart teknologi untuk mencegah hal ini. Beberapa klien yang ada kecenderungan untuk keluar diberi chip di sepatu atau bajunya. Begitu mereka sampai di pintu gerbang utama, pintu ini tidak akan terbuka!
Selain itu juga penting untuk semua orang yang bekerja di Rumah kita untuk mengenal setiap klien. Sehingga apabila ada klien yang “nyasar” bisa dituntun kembali ke kamarnya.
Meeting with Ton manager Rumah Kita
Setelah satu jam tour kami pun berkesempatan bertemu Ton van Eldonk manajer RK. Dalam pertemuan ini, kak Amalia memperkenalkan ALZI Ned kepada RK, kegiatan-kegiatan ALZI Ned dan kami juga berbicara mengenai peluang kerjasama. Ton menjelaskan mengenai latar belakang dan sejarah dan RK. Beliau juga menambahkan bahwa RK sedang berada di tahap akhir renovasi untuk memperbesar kapasitasnya. Di awal Maret kami mendapat kabar bahwa renovasi ini sudah selesai, dan RK siap menerima klien-klien baru.
Ton juga menjelaskan bahwa klien harus memiliki hubungan dengan Indonesia untuk bisa tinggal di Rumah Kita. Kami juga berbincang sedikit mengenai sejarah, mengenai perbedaan antara Indische (Indo), Moluks (keturunan Maluku) dan orang Indonesia. Untuk sebagian besar klien RK yang merupakan generasi setelah perang, perbedaan ini bisa menjadi isu sensitif. Namun terlepas dari perbedaan yang mungkin ada, kami sepakat bahwa masih sangat banyak persamaan kultur dan kebiasaan. Yang juga menarik, di ruang kerja Ton tergantung peta “Oost Indisch” dan foto ratu Juliana! Seperti waktu berhenti di sini.
Yang terpenting, konklusi pertemuan ini adalah RK dan Alzi Ned melihat peluang kerja sama in very near future!
Ditutup dengan makan dan mini live concert
Setelah meeting dengan Ton, kami dijamu makan siang di Rumah Kita. Kami boleh memilih antara nasi goreng, mie goreng atau gado-gado. Tentunya kami masing-masing memilih menu berbeda dan memilih makan tengah! Rasanya… jangan ditanya sangat Indonesia!!
Setelah makan, kami melanjutkan tour dengan Monique dan berkesempatan mengunjungi apartemen salah satu klien. To our surprise kami disuguhi live concert oleh Monique dan dhr J!
Kunjungan ditutup dengan belanja di Toko. Saya beli sambel, spekkoek dan kerupuk Palembang. Lumayan minggu ini gak usah belanja ke Toko lagi.
I really hope that one day I can go back and work here
Liefs,
Dara R. Pabittei (Nana)
Stichting Alzheimer Indonesia Nederland 
Leave a Reply